-شخصیت
همچنان که افراد رو به بلوغ میروند الگوهای عادتی یا پاسخهای کلیشهای نسبت به محرکهای گوناگون نیز در آنان شکل میگیرد. جمع این الگوهای عادتی آنگونه که دیگران درک و برداشت میکنند شخصیت آنان را میسازد. بنابراین شخصیت جمع عادات است و عادات همان رفتارهای ثابت و مکرر است.همین که افراد رفتار مشابهی را در شرایط مشابه از خود بروز میدهند دیگران فرا میگیرند که این رفتار را به عنوان نشانهای از شخصیت آنان بشناسند، و انتظار انواع معینی از رفتار را از آنها داشته باشند و حتی رفتار آنها را پیشبینی کنند.
از دیدگاه هرسی و بلانچارد شخصیت برابر با مجموعهای از عادات فرد است.
یکی از صاحبنظران شخصیت را ترکیبی از ویژگیهای فیزیکی و ذهنی تعریف میکند که به فرد هویت میبخشد. این ویژگیها یا خصلتها از جمله منظر،طرز تفکر و احساس آدمی حاصل تعامل عوامل وراثتی و محیطی است.
به بیان دیگر شخصیت عبارت از مجموعهای از صفات و رفتارهایی است که فرد را توصیف میکند. شخصیت در طی زمان از تعامل عوامل وراثتی و محیطی شکل میگیرد. ژنها تا حد زیادی ویژگیهای فیزیکی فرد را شکل میدهند. برخی بر این باورند که ژنها در سایر ویژگیهای عمده شخصیتی مانند هوش، حالت و طبیعت فرد سهیمند. جنسیت، نژاد، اندازه، شکل ظاهر و حتی سلامتی و انرژی فرد را نیز تا حد قابل ملاحظهای تحت تاثیر ژنها میدانند( رضائیان، 1380).
2-3-2-ابعاد پنجگانه شخصیت
برخی از صاحبنظران ابعاد پنجگانهای برای شخصیت و سبک هر فرد قائلند:
1-سبک ابراز وجود، یعنی چگونگی ابراز وجود کلامی و رفتاری افراد، برای مثال رفتار افراد را از نظر سبک ابراز وجود میتوان بر روی یک پیوستار از آرام و کمرو تا اجتماعی و پرحرف درنظر گرفت.
2-سبک تعامل یا روابط متقابل شخصی، یعنی چگونگی رفتار افراد در تعامل با دیگران، برای مثال رفتار افراد را از این بعد میتوان بر روی یک پیوستار از سرد و بیادب تا گرم و بانزاکت درنظر گرفت.
3-سبک کاری، یعنی چگونگی انجام کار و برخورد افراد با مسئولیت یا به دیگر سخن میزان مسئولیتپذیری، برای مثال رفتار افراد را از بعد سبک کاری میتوان بر روی یک پیوستار ازمنظم و باتدبیر تا بیدقت و مسئولیتگریز درنظر گرفت.
4-سبک احساسی، یعنی چگونگی بروز احساسات در افراد، برای مثال رفتار افراد از این بعد را بر روی یک پیوستار از غیراحساسی و پایدار تا احساسی و ناپایدار می توان درنظر گرفت.
5-سبک ذهنی، یعنی چگونگی یادگیری، اندیشیدن و تصمیمگیری افراد،برای مثال رفتار افراد را بر روی یک پیوستار از ساده و گنگ تا پیچیده و مبتکرانه میتوان درنظر گرفت.
مدلهای مختلفی درباره ابعاد شخصیت وجود دارد که از بین آنها می توان به مدل پنجعاملی اشاره کرد. تحقیقات نشان داده است که این مدل، بهترین و جامعترین مدل در توصیف ابعاد شخصیت است.
2-3-3-مدل پنج عاملی شخصیت
یکی از مدلهای معروف و برتر در زمینه شخصیت مدل پنج عاملی است. مطالعات و پژوهشهای زیادی در سالهای اخیر اعتبار این مدل را تائید کرده است و آن را مبنای بقیه مدلها می داند( نیچلسون و دیگران،2005).
برونگرایی[1]: برونگرایی به خوشهای از صفات اطلاق میگردد و آن درجهای است که شخص، پرانرژی، معاشرتی، فعال، جسور، هیجانطلب و دارای شور و شوق، دارای اعتماد به نفس و دارای احساسات مثبت هست. افراد برونگرا تمایل به اجتماعیبودن، احساسیبودن و صمیمیبودن داشته و معمولا با افراد متفاوت بهتر کار میکنند.
تطابقپذیری[2]: این ویژگی به گرایش افراد به همسانبودن با دیگران ارتباط مییابد. افراد با ویژگیهای تطابقپذیری، قابلاعتماد، روراست، نوعدوست، مهربان و دارای خصیصه ازخودگذشتگی، پیرو، متوازن و فروتن و خوشقلب هستند. این افراد معمولا تیمها را هدایت میکنند.
وظیفهشناسی[3]: این بعد معیار سنجش قابلیت اطمینان است. فرد با وجدان بالا، فردی شایسته، منظم، وظیفهشناس، هدفجو، دارای انظباط شخصی، وقتشناس و قابل اتکا میباشد.
روان رنجوری : این بعد به توانایی فرد در تحمل استرس مربوط میشود.افراد با ویژگیهای روانرنجوری دارای ثبات عاطفی پایین هستند. این افراد نگران،عصبی، مایوس و ناامید، دارای استرس، خجالتی، آسیبپذیر و شتابزده هستند.
گشودگی نسبت به تجربه:این بعد میزان علاقه فرد را نسبت به تازگی و کسب تجربههای جدید نشان میدهد. افراد با این ویژگی دارای قدرت تخیل، مشتاق به جلوههای هنری، کنجکاو نسبت به ایدههای دیگران، با احساسات باز، دارای ایده و عملگرا هستند.
[1] -Extroversion
[2] -Agreeableness
[3] -Conscientiousness
