1-1- فرايند تحليل سلسله مراتبي AHP
در ارزيابي هر موضوعي ما نياز به معيار اندازه گيري با شاخص داريم، انتخاب شاخص مناسب به ما امكان مي دهد كه مقايسه درستي بين جايگزيني ها ياآلترناتيوها به عمل آوريم. اما وقتي كه چند يا چندين شاخص براي ارزيابي در نظر گرفته مي شود، كار ارزيابي پيچيده مي شود و پيچيدگي كار زماني با لا مي گيرد كه معيار هاي چند يا چندين گانه باهم در فضا و از جنس هاي مختلف باشند. در اين هنگام كار ارزيابي و مقايسه از حالت ساده تحليلي كه ذهن قادر به انجام آن است خار ج مي شود و به يك ابزار تحليل عملي قوي نياز خواهد بود. يكي از ابزارهاي توانمند براي چنين وضعيت هايي ( فر آيند تحليل سلسله مراتبي) است .اين روش براي سطح بندي و درجه بندي استفاده مي شود گاهاً براي تحليل هاي اجتماعي و اقتصادي نيز ممكن است به كار رود. در اين روش قبل از هر كاري بايد داده هاي هر مكان را استاندار کنیم .بعد از اين مرحله ها ترتيبي از جمعيت شاخص هارا تشكيل مي دهيم ، براي تشكيل اين ماتريس ابتدا با يد به شاخص ها وزن داده شود بعد از اين مرحله امتياز هر شاخص با هم جمع مي شود و سپس نسبت به حاصل جمع تمام شاخص ها محاسبه مي شود.بدين ترتيب وزن هريك از شاخص ها بدست مي آيد بعد از ضرب وزن هر شاخص در تعداد همان شاخص امتياز شاخص هاي هر مكان باهم جمع مي شود و مكان ها بر اساس امتيازات بدست آمده سطح بندي مي شوند( فرهودي)
روال كارمدل A.H.P با مشخص كردن عناصر و تصميم گيري و اولويت دادن به آنها آغاز مي شود اين عناصر شامل شيوه هاي مختلف انجام كار و اولويت دادن به سنجه ها يا ويژگي ها مي باشد
مر حله اول: ساختن درخت سلسله مراتبي
مرحله دوم : تعيين ضريب اهميت معيار ها و زير معيار ها وزن دادن به جايگزين ها
مر حله سوم: تركيب ضريب اهميت گزينه ها تركيب وزن ها
مر حله چهارم: آزمايش سازگاري
در مرحله اول، در فرايندAHP ايجاد يك ساختار سلسله مراتبي از موضوع مورد بررسي مي باشد كه در آن اهداف ، معيار ها و زير معيار ها گزينه ها و ارتباط بين آن ها نشان داده مي شود
درخت سلسله مراتبي داراي سه سطح اصلي هدف، معيارها و گزينه‌ها است كه سطح معيار آن قابل تقسيم به زير معيارهاي متعدد مي‌باشد.
هدف: به پرسش اصلي تحقيق يا مشكلي كه قصد داريم آن را حل نماييم هدف گفته مي‌شود. هدف بالاترين سطح درخت سلسله مراتبي است و تنها يك پارامتر دارد كه انتخاب آن وظيفه بالاترين سطح تصميم‌گيري پروژه مي‌باشد.
معيارها: به ملاك‌هاي متضمن هدف و سازنده آن معيار گفته مي‌شود. معيارها در واقع سنگ محك هدف يا وسيله اندازه‌گيري آن مي‌باشد. هر اندازه معيارها بيشتر اجزاء هدف را پوشش دهند و بيشتر بيان كننده هدف باشند، احتمال گرفتن نتيجه دقيق‌تر افزايش خواهد يافت.معيارها دومين سطح درخت سلسله مراتبي پس از هدف مي‌باشند. در اين سطح مي‌توانيم بنا به ضرورت به تعداد مورد نياز معيار در سطح افقي ترسيم و تنظيم نماييم. معيارهاي قابل تقسيم به زير معيارها و زير معيارها قابل تقسيم به زير معيارهاي بعدي مي‌باشند. اين وضعيت مي‌تواند بسته به ضرورت تا n زير معيار در سطح عمودي و افقي افزايش پيدا نمايد.
مرحله دوم، سنجه ها در يك ماتريس قرار گرفته و سپس تعيين اهميت (وزن) معيار ها و زير معيار ها مي باشد. دو به دو آنها رابا هم مقايسه مي كنيم، سپس بااستفاده از روش مرفال كردن تمام سنجه ها هم وزن مي شوند.وزن هر فاکتور نشان دهنده اهمیت و ارزش آن نسبت به فاکتورهای دیگر در عملیات تعیین مکان است . بنابرین انتخاب آگاهانه و صحیح وزنها کمک بزرگی در جهت تعیین هدف مورد نظر می نماید .
- مشکلات تصميم گيري چندمعياره
-
فقدان استاندارد براي اندازه گيري معيارهاي کيفي
• فقدان واحد براي تبديل معيارها به يکديگر
بکارگیری این روش مستلزم چهار قدم عمده زیر می‌باشد که به صورت بسیار مقدماتی در ادامه توضیح میدهیم: برای پیاده سازی روش AHP لازم است که :
الف) مدل سازی کنیم
در این قدم، مسأله و هدف تصمیم گیری به صورت سلسله مراتبی از عناصر تصمیم که با هم در ارتباط می‌باشند، در آورده می‌شود. عناصر تصمیم شامل «شاخصهای تصمیم گیری» و «گزینه‌های تصمیم» می‌باشد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نیازمند شکستن یک مساله با چندین شاخص به سلسله مراتبی از سطوح است. سطح بالا بیانگر هدف اصلی فرایند تصمیم گیری است. سطح دوم، نشان دهنده شاخصهای عمده و اساسی “که ممکن است به شاخصهای فرعی و جزئی تر در سطح بعدی شکسته شود) می‌باشد. سطح آخر گزینه‌های تصمیم را ارائه می‌کند. در شکل زیر سلسله مراتب یک مساله تصمیم نشان داده شده است (مهرگان،۱۳۸۳،ص۱۷۰)
انجام مقایساتی بین گزینه‌های مختلف تصمیم، بر اساس هر شاخص و قضاوت در مورد اهمیت شاخص تصمیم با انجام مقایسات زوجی، بعد از طراحی سلسله مراتب مساله تصمیم، تصمیم گیرنده می‌بایست مجموعه ماتریسهایی که به طور عددی اهمیت یا ارجحیت نسبی شاخص‌ها را نسبت به یکدیگر و هر گزینه تصمیم را با توجه به شاخص‌ها نسبت به سایر گزینه‌ها اندازه‌گیری می‌نماید، ایجاد کند. این کار با انجام مقایسات دو به دو بین عناصر تصمیم (مقایسه زوجی) و از طریق تخصیص امتیازات عددی که نشان دهنده ارجحیت یا اهمیت بین دو عنصر تصمیم است، صورت می‌گیرد.
ج) وزن‌های نسبی را محاسبه کنیم: با استفاده از روابط ریاضی این وزن ها محاسبه می شود.
با انجام این مرحله برای هر گزینه، مقدار وزن نهایی بدست می‌آید. هر گزینه که وزن بیشتری داشت به عنوان بهترین انتخاب می شود.
امروزه در کشورمان پروژه ها ی بسیار ی با استفاده از روش AHP به انجام رسیده اند و کابرد فراوان این روش و جهانی شدن آن، ظرف مدت نسبتا کوتاهی پس از ابداع روش AHP نشان از اثر بخشی آن در بهبود و ارتقای تصمیمات دارد. این واقعیت حاکی از آن است قرن بیست و یکم جایی برای عملکرد غیر علمی نیست، و همانطور که می دانیم اساس هر عملکرد ، همانا تصمیم گیری است که باید با استفاده از روش های علمی روز دنیا صورت گیرد . بنابر این آشنایی مقدماتی مدیران ما با این روش ها بسیار ضروری است. در این پست تنها مجال معرفی یکی از مهم ترین این روش ها را داشتیم.
از مزایای این روش ساده ومستند بودن آن است . اما این روش دارای معایبی مانند ، احتمال اشتباه نمودن کارشناس در تعیین وزن و مشکل استاندارد سازی واحدهای اندازه گیری ذهنی آنها ، می باشد .اما یکی از مهمترین مشکلات آن ندادن وزن بهینه به کاربر می باشد که باعث استفاده بیشتر روش های ناپارامتری نسبت به AHP می شود به همین جهت از روش تحلیل پوششی دادهها استفاده می شود.
