سال 1376 به عمل آمد که نکته حایز اهمیتی است ]تاریخچه آگهی در مطبوعات کودک و نوجوان ایران[ ـ ظاهراً تا بیست سال پس از آغاز انتشار نشریه های کودک و نوجوان در ایران آگهی در آنها نبوده است و تا پا گرفتن و جدی شدن بحث آگهی در این نشریه ها هم حدود 35 سال وقت صرف شده است.
طبق تحقیق مرحوم منصور حسینزاده اولین آگهی در نشریه های کودک در سال 1326 «مجله بازی کودکان» مشاهده شده است. این آگهی شامل یک شعر و متنی خطاب به پدران درباره صندوق پسانداز ملی بوده است. مجلههای دولتی در سالهای قبل از انقلاب هیچگاه به فکر آگهی نیفتادند. نشریههای خصوصی کوچک هم توانی برای این امر نداشتند چرا که میزان توفیق در جذب آگهی نسبت مستقیمی با تیراژ نشریهها داشت. تنها «کیهان بچهها» و «اطلاعات دختران و پسران» پس از تأسیس در سال 1335 نسبت به درج آگهی کوشیدند «تا سال 1340 هیچگاه حجم آگهی در این نشریهها از صددرصد فراتر نرفت. در سالهای 1340 تا 1350 به حدود هشت درصد رسید و اما پس از سال 1355 مجدداً کاهش یافت. پس از انقلاب این امر تا مدتی متوقف شد، اما به مرور پای آگهیها به نشریه ها باز شد. کیهان بچه ها، همچنان عکس شاگرد اولیها و تبلیغات نوشت افزار و اسباببازیها را چاپ می کند، اما مجلههای رشد (پیک) همچنان بی اعتنا به آگهی هستند ـ سلام بچهها، پوپک، شاهد نوجوان، نهال انقلاب و خیلی نشریههای دیگر هنوز آگهی ندارند.
مطبوعات کودکان و نوجوانان در طول تاریخ هفتاد ساله خود همواره به دو گروه دولتی و غیردولتی تقسیم میشده اند. مجلههای دولتی به طور کلی فارغ از چرخه طبیعی اقتصادی و نظام عرضه و تقاضا اداره می شود. تیراژ مجله و قیمت مجله در هر حال ثابت است. خواه هشتاد درصد تیراژ مرجوع شود. خواه در هفته اول، تیراژ یک ماهنامه به فروش برسد. در چنین نشریههایی اگر صحبت از آگهی هم باشد چندان با اهداف متعارف بخش آگهی منطبق نخواهد بود. هدف یا آب و رنگ دادن به مجله است.
جبران درصدی از ضرر ناشی از نبود خواننده و یا تأمین منبع درآمد دیگری برای دولت و یا احیاناً تأمین درآمدی برای برخی از قبال دریافت درصدی از درآمد آگهی گروهی دیگر از نشریه ها، وابسته به مؤسسه های بزرگ مطبوعاتی (خواه یا خصوصی) هستند. در اینجا معمولاً نظام مشخص و جا افتادهای برای آگهی وجود دارد و به طور وسیع به جذب آگهی پرداخته می شود که از آن میان بخش کوچکی هم سهم نشریه کودک و نوجوان می شود. گروه سوم هم نشریههای کوچک خصوصی هستند که یا از ابتدا قید کسب آگهی را زده اند و یا مظلومانه برای کسب آگهی این سوء و آن سوء میدوند و کمتر به نتیجه میرسند.
با مروری اجمالی بر نشریههای کودک و نوجوان به روشنی در مییابیم که مسأله آگهی و تبلیغات در آنها به هر دلیلی، هیچگاه جدی نبوده است. علاوه بر ضعف نشریهها در جذب آگهی، یکی از دلایل که متولیان نشریههای کودک و نوجوان را از بحث آگهی دور کرده است. ضررهای آگهیهای تجاری و ناسالم است، اینان بیم داشته اند که کالاهای آگهی شده از کیفیت و سلامت مورد نظر برخوردار نباشد و به سلامت مخاطب لطمه بزنند و یا بازیها و کتابهای تبلیغ شده متضمن برخی بدآموزیها باشد.
در این باره باید گفت در یک نظام جذب آگهی ایدهآل، حضور کارشناسان روانشناسی و تعلیم و تربیت قطعی است و میتوان از این طریق از درج آگهیهای غیرسالم جلوگیری کرد و یا با بیان و زبان مناسب از بدآموزیها و هنرهای تربیتی آگهی کاست. نکته دیگر اینکه باید به مرور به مخاطب فهماند که این مطالب که در صفحههای ویژه و با حاشیه و حال و هوای مخصوص در نشریه درج شده، مطالب اصلی نشریه نیست، بلکه به عنوان آگهی از سوی سازندگان کالا در نشریه درج شده است. (سلطانی، 1377، 100)
پیش از به وجود آمدن وسایل ارتباط جمعی، تبلیغات بازرگانی در ایران خصوصیات خود را داشت. فروشندههای دورهگرد، در کوچهها با صدای بلند ویژگیهای کالا را اعلام میکردند و مردم را به طرف خود جلب و جمع میکردند. فروش دیگری که در ایران مرسوم بوده، بازارهای موقتی بود که با توجه به روزی که برپا میشد، به همان نام خوانده میشد مثلاً یکشنبه بازار، جمعه بازار و … (و البته این بازارها هنوز هم در برخی مناطق به ویژه شمال کشور برگزار میگردد). این بازارها هیأت مدیرهای داشتند که ریش سفیدان روستا بودند و برای سرگرمی و تفریح افراد مسابقاتی ترغیب میدادند و جایزه برنده را از کالاهای زینتی بازار انتخاب میکردند. عدهای دیگر به نام فروشندگان بسیار از دهی به ده دیگر و از شهری به شهر دیگر میرفتند و محصولات یک مکان را به مکان دیگری میبردند. این عده با تبلیغ در مورد کالاهایشان، مشتری جلب میکردند. کار فروشندگان بسیار مستلزم دوری از خانواده بود که گاه تا چند ماه و یا یک سال طول میکشید.
