کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 388

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

زُل-خیره

 
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن
چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب
دست کردن-دست فرو بردن

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

پا سوز-عاشق شیفته

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

دور از شما ب-لانسبت

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

 

چوب بندی-داربست

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

خورده برده-ملاخظه و پروا

راست روده شدن-اسهال گرفتن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

 

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

 

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

آکَل-آقای کربلایی
از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن
خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

 

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم
خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

حالا حالاها-مدت دراز

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

پیشت-آوازی برای راندن گربه

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن
اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

 
دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
 

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

تشریف داشتن-حضور داشتن

رو انداز-لحاف
رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

خود را خوردن-رنج بردن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

ژوری-هیئت داوران

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

ادرار کوچک-شاش
بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد
خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

جگر گوشه-فرزند

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

پِشک-نرمی و پرده های بینی

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند
دو جین-دوازده تا

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

 

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

چارچار زدن-بی حیایی کردن
رُک زده-زل زده-خیره شده

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

پُخت کردن-پختن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد
آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد
انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است
 

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

 

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

 

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

 

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

پَخ خوردن-تیزی چیزی

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

 

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

بز دل-ترسو

تخت و تبار-خوب و رو به راه

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

 

 

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

باد گرفتن-مغرور شدن

رج کردن-رج بستن
از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن
باجناغ-دو مرد که دو خواهر را به زنی گرفته باشند-همریش

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

دست اول-نو و تازه

 

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

دخالت کردن-در آمدن در کاری

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت
چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

دُنگی-دانگی
از جگر گذشتن-نامردی کردن

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است
حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

چنار عباس علی-متلک بد
پیش بینی کردن کار یا شخصی

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن
تا-توانایی

از دست دادن(گم کردن)

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

چُر-ادرار

چاقالو-چاق-فربه

الحق-به‌راستی-حقیقتن

آبگوشتی(بی‌ارزش، پیش پا افتاده)

 

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

 

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن
آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

چین چینی-پر چین
 

جَر-پیچ و خم راه

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

بنده منزل-خانه ی من

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

بگیر و ببند-توقیف و حبس-حکومت نظامی

 
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه
پیاله فروش-میخانه چی

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند
پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

احتیاطی(نجس، ناپاک)
از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)
پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن
چلو-برنج آب کشیده

خودشیرینی-خوش رقصی-خود را صمیمی وانمود کردن

 

البرز-بلندقامت-دلیر

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

ته گرفتن-سوختن غذا

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن
اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

چشم کار کردن-دیدن

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

 

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

باجی-خواهر-زن ناشناس

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

بز دل-ترسو

 

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

زار زدن-سخت گریه کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

پُر توپ-خشمگین

 

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

 

چِخه-نگا. چِخ

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

درد گرفتن دل از اسهال
 

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد
رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

 

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

دست آموز کردن-تربیت کردن

زبان نفهم-کودن-بی شعور

دست آموز-تربیت شده-آموخته

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

 

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن
چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

 
ریختگی-ریزش
تق سرما شکستن- تک سرما شکستن
از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

 

دو به هم زن-دو به هم انداز

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است
چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

دست کم-حداقل

 

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

 
به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

پکاندن-ترکاندن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

ابوقراضه(ابوطیاره)

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

آبِ دندان-حریف ساده

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن
دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن
خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

دختر بچه-دختر کم سن و سال

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

چاشته بندی-ته بندی

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار