منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 34

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

 

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

 

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

زود رنج-نازک دل-حساس

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

چپه-کجی به یک سمت

خفه خون-خفقان
استخوان‌دار-محکم-بااراده

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

این سفر-این بار
آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

 

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
جبهه-میدان جنگ
زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

چشه ؟-او را چه شده ؟
جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

دود ِ نازک-دود سیگار و قلیان و چپق

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده
راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد
از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)
روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

 

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)
اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

پیه دل باز کردن-تحمل کردن

پیر شَوی-عمرت دراز باد

تپلی-گرد و چاق
اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
پوست پیازی-نازک و بی دوام

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

بامب-توسری

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

 

 

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

 
خِر-حنجره-گلو

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)
تردستی-مهارت-شعبده بازی
از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن
آب نخوردن-درنگ نکردن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

چهل منار-تخت جمشید

جان کلام-اصل مطلب

بیسار-فلان

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

از سر نو(دوباره)

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

 

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

حلال به زنده ای-در پاسخ به حلالم کن می گویند-یعنی حلال می کنم و امیدوارم زنده باشی
جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)
ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

بازو دادن-یاری دادن

بد زبان- بد دهن

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان
جلز-نگا. جز

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

تپه گذاشتن-بول کردن

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

دال به دال-پشت سر هم

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 
 

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

 

چشم و ابرو-زیبایی چهره

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خطایی-نوعیز آجر

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

 

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا
دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

حمله گرفتن-غش کردن
دست علی به همراه-علی یارت باد

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

خرکچی-چارپادار
دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

از دست دادن(گم کردن)

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن
از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن
جامه شور-رختشوی
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند
حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

 

 

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

خیط کشیدن-خط کشیدن

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن
زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن
چماق-چوبدست-گرز
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

 

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن
خرده بُرده-مشکل-اختلاف

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
 

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

 

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

چروک-چین و شکن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
پات-بی آبرو-بی تربیت

 

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

 

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

خرس-چاق و درشت-تنومند

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر
آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

حلال واری-نگا. خلال وار

به سر و کول هم پریدن-دعوا کردن-شلوغ بازی درآوردن

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

 

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن
 

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

 

خندق بلا-شکم

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم
خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

 

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

خونسرد-آرام-بی خیال

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

دخترینه-دختر-مونث

دختر بچه-دختر کم سن و سال

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 
پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

جَرّ-کشمکش دعوا

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

حلال-زن یا شوهر
جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

 

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

 

خال-نقطه ی سیاه-لکه
بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

 

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

دزدیده-دزدکی

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن
 

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

جملگی-تمامن-سراسر

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

 

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
 

توان هماوردی با کسی را داشتن

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)
دست و بال-دور و بر-اطراف

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

بامبه-توسری

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

حرف شنو-سر به را-مطیع

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

پر روده-پرچانه-روده دراز

زیر جامه-زیر شلواری

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)
حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

دانه دانه-یک یک
به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن
حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

 
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن
زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند
جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن
 

دلسوز-غمخوار

 

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

 
آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر
توجیهی-برنامه های توضیحی

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

 

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

 
چین خوردن-چروک شدن

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

چارک-یک چهارم

خیرات کردن-چیزی را

 
پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند
خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن
اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

تُف به دهن-حیرت زده

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم