کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 188

 

 

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری
روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن
درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن
دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

 

پا خوردن-فریب خوردن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

انداختنی-جنس نامرغوب

دور و دراز-فراخ و وسیع

از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن
جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

راحتی-دمپایی

داداشی-برادر در زبان کودکان

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

 
زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
زار-کوتاه شده ی زایر

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

 

برخورد-بهم خوردن-تصادف

آب نخوردن(درنگ نکردن)

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن
آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

 

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس
بد شیر-متقلب-بد جنس
زهره کردن-بسیار ترساندن

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب
بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

چله نشینی-خانه نشینی

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود
بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن
الابختکی-اتفاقی-تصادفی

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند
دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

انداختن باد به غبغب(تکبر کردن، قیافه گرفتن)

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

آهو چشم-معشوق-شاهد

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن
آکَل-آقای کربلایی

بازرسی-بررسی و کنترل

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

اُتُل-شکم-اتوموبیل

تو دست و پا ریختن-فراوان بودن-همه جا بودن
جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن
تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن
حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

 

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر
ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

به چشم-اطاعت می شود

دستشویی-توالت-مستراح

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

خدا نگهدار-خدا حافظ
راست شدن-رو به راه شدن

خواب و خوراک-خورد و خواب

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
چاچول باز-حقه باز-شیاد
تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن
 

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

روان کردن-از بر کردن

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن
 

 

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

پس رفتن-عقب رفتن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

تو به تو-گوناگون-لا به لا

چُس افاده-افاده ی بی جا

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

 

 

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

 

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

دل-معده

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)
از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

 

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

جاری-زن برادر شوهر

حیوون-نگا. حیوان

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

 

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

 

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

 

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن
به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

ز ِله-ستوه-عجز
تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

زبانی-شفاهی

دوا قرمز-پرمنگنات

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده
زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن
دق کردن-از غصه مردن

 
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن
جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

چَک-سیلی-کشید

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

خیط شدن-نگا. خیت شدن
چشم کار کردن-دیدن

خوب-کافی-بسیار

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

 

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 

آش آلو شدن-خجالت‌زده شدن-سکه‌ی یک‌پول شدن-کنفت شدن

 
چَک-سیلی-کشید

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

ته آواز-صدای نسبتن خوب

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

پاچین-دامن زنانه

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم

رده-حرف زشت یا نامربوط

چاره-درمان

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

خاکی-فروتن و متواضع

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

آکِله-جذام-زن سلیطه

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

چاچول باز-حقه باز-شیاد

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

 

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

 

با محبت-زود جوش و مهربان
چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

خال-نقطه ی سیاه-لکه

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

چهره کردن-نگا. چهره شدن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

از خشت افتادن-بدنیا آمدن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)

 

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

 

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

 

چشم گرم کردن-چرت زدن-اندکی خوابیدن
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

 

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چوب خوردن-تنبیه شدن

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
با آب و تاب-با شرح و تفصیل

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
دله-هرزه-چشم چران-پرخور

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

زار-کوتاه شده ی زایر

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

 
پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد
حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)
پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

 

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

خود را خوردن-رنج بردن

ادرار بزرگ(مدفوع)

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او
بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

خیابان گز کردن-ول گشتن

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)
پخته-با تجربه-دنیا دیده
زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

زهر چشم-نگاه خشم آلود
خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد
به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

آدم دیرجوش(کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد)
پاکار-امر بر-پادو-مباشر

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی
اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن
پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

آشنا روشنا-دوست آشنا

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

دخترینه-دختر-مونث

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن